Osmanlı ne yaptı da 600 yıl ayakta kaldı!

Osmanlı neden uzun süre ayakta kaldı? Ne yaptıda 600 yıl gibi uzun bir ömür geçirdi? İşte Osmanlı’yı 600 yıl ayakta tutan sır…

İslâm sosyoloğu ve tarihçisi olan İbn-i Haldun, devletlerin yükseliş ve alçalışları hakkında, üzerinde durduğu coğrafî sebeplerin yanında, hemen hemen akla gelebilecek diğer bütün âmilleri de ortaya koymuştur.

Devletleri ve milletleri ayakta tutan etkenler nelerdir?
İbn-i Haldun, İslâmî eserler arasında klasik bir mâhiyet arz eden Mukaddime adlı eserinde bir milletin fizikî ve maddî kuvvet ve kudreti kadar onların ahlâk ve îman gibi mânevî temellerini de uzun uzun tahlil etmiştir. Neticede devletlerdeki doğumla ölüm arasındaki müddetin uzunluk veya kısalığı husûsunda ilk sırayı mânevî faktörlerin teşkîl ettiğini, daha o zamandan, hayret verici bir dirâyetle görüp tespit etmiştir.

Nitekim tarafsız bir şekilde değerlendirildiğinde, milletlerin hayat ve ölümünde mânevî şartların ne kadar ehemmiyetli bir rol oynadığını müşâhede etmek, pek de zor değildir.

Osmanlı’yı 600 yıl ayakta tutan sır
Biz de, burada Osmanlı Devleti’nin altı asır devamını sağlayan îman, ahlâk ve bunların eseri olan muhteşem ve mükemmel ictimâî yapının üzerinde durmak istiyoruz. Zira Osmanlı’yı cihanşümûl yapan, onun şa‘şaalı fetihlerini ve asırlarca devam eden sarsılmaz otoritesini besleyen mânevî kaynağı bir nebze tahlîl etmemizin zarûrî olduğu inancındayız. Bu sebeple üstelik bu keyfiyetin şâhidi olarak yerli insanlardan ziyâde birtakım insaf ehli yabancıları tercih etmek yolunu tutuyoruz. Zira asıl fazîlet, düşmanın bile ikrâr ve îtirâfa mecbur kaldığı fazîlettir. Ayrıca Osmanlılar’ın kendilerinden şâhidler gösterilse, belki taraftarlık ve hissîlik gibi bir ithâma mâruz kalınabileceğinden, biz bilhassa yabancıları tercih etmiş bulunmaktayız.