Banka Promosyonu Kullanmak Caiz midir?

Promosyon denilince akla gelen ilk şey, bankaların maaşlardan dolayı memurlara fazladan vermiş olduğu paradır. Piyasada mevcut başka çeşitleri olmakla birlikte burada üzerinde duracağımız promosyon çeşidi, memurların bankadan aldıkları bu fazlalıktır.

Bir devlet kurumu, faizli bir bankayla anlaşmakta ve çalışanlarının maaşını bu bankaya yatırmakta, buna karşılık banka da memurlara maaşla beraber hediye kabilinden bir miktar para vermektedir.

Öncelikle bankadan gelen bu paranın vasfı üzerinde durmak gerekir. Çünkü neticede verilecek hüküm, vasfa göre olacaktır.

Bankanın herhangi bir karşılık olmadan, ortaklık, ticaret vs. meşru bir muamelede bulunmadan vermiş olduğu bu paranın faiz olduğu düşünülür. Çünkü bankanın üzerine oturduğu temel yapı, faizli sistemdir. Faiz hesaba katılmadan hemen hiçbir işlemin yapılmadığı bu kurumlardan gelen bir paranın faize bulaşmadan gelmiş olması imkânsız denecek derecede zordur. Bankaya yatan maaşın, çalışanlar tarafından hemen çekilemeyip bir iki gün bekletilmesi ya da memurun maaş alma tarihinden bir iki gün önce yatırılması da, promosyon parasının faiz kaynaklı olduğuna ayrı bir delildir. Kaynağının faiz olması durumunda ise onun haram olduğu ortaya çıkar.

Promosyon doğrudan faizden gelmese bile bu paranın, işlemlerinin çoğu faize dayanan bir kurumdan gelmesi itibariyle üzerinde faiz şüphesi barındırması söz konusudur. Şüpheli durumlarda ölçü alınacak prensiplerden biri çoğunluktur. Bankanın yaptığı işlemlerin çoğu faizlidir. Fatura ödemeleri, para havalesi gibi faizsiz yapılan bazı işlemler de mevcuttur. Ancak bunlar, faizli işlemlerin yanında çok az kalır. Ayrıca bu tür işlemlerden elde edilen kazancın faiz parasından ayrı bir hesabının yapılmaması, onun faizli paradan ayrılmasını imkânsız hale getirmektedir. Netice itibariyle, faizsiz işlemlerden kazanılan o az miktardaki para da faiz kazancı içinde kaybolmakta ve faiz hükmünü almaktadır. Zira hüküm çoğunluğa göredir.

Bir başka açıdan bakıldığında, banka promosyonların şüpheli olduğu söylenebilir. Çünkü faizli sistemden gelen bir paradır. Doğrudan faiz olmasa bile, faizli sistemden gelmesinden dolayı şüpheyle karşılanmalıdır. Böyle durumlarda ise şüpheli şeylerden kaçınmak ve tedbirli olmak esastır. Dolayısıyla bu açıdan da promosyonların alınması caiz olmayacaktır.

Maaşların, memurların istekleri dışında bankaya yatırılmış olmasının, bahsettiğimiz hükümlere bir tesiri yoktur. Çünkü maaşın faizli bankaya yatırılmasından dolayı memurun herhangi bir kaybı veya onun bir hakkının gasp edilmesi söz konusu değildir. Ayrıca promosyonu kullanmak için genel itibariyle bir hayatî zaruret de bulunmamaktadır. Çünkü her memur ne kadar maaş alacağını bilir ve aylık hesabını ona göre yapar. Bu da, normal hayatın dışında bir zarureti netice vermez.

Bir insan zaruret içerisinde olduğunu düşünüyor ve promosyonu kullanmak istiyorsa, bu kendi tercihi olacaktır ve yaptığı iş, zaruret anlayışındaki isabete göre hüküm alacaktır. Böyle bir kimseye, aldığı o promosyonu yiyecek, içecek ve giyecekte değil, vergi ödemelerinde kullanması tavsiye edilir. Nitekim günümüzde bazı hocalarımız tarafından bu yönde tavsiyeler yapılmaktadır.

Promosyonun alınmadan bankada bırakılması da tavsiye edilmez. Çünkü alma hakkı verilmiş bir paranın faizli bankada bekletilmesi, faize yardım etme manasına gelecektir ki bu da ayetin hükmüyle haramdır: Allah Tealâ Kur’an’da şöyle buyurmaktadır: وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ “Günahta ve düşmanlıkta yardımlaşmayın.”[1]

Netice itibariyle banka promosyonlarının yeme, içme ve giymede kullanması caiz değildir. Bununla beraber bankada bırakılması da doğru görülmemektedir. Bu yüzden promosyonlar alınmalı ve bazı uygun yerlerde kullanılmalıdır. Bu uygun yerlere misal olarak, vergi ödemelerini ve faiz borçlarını verebiliriz.  Evet, promosyon parası, ev, araba vs. vergilerinde ve oluşmuş olan faiz borçlarında kullanılabilir.